Ang Alegorya ng Yungib
ni Plato
(Isinalin saFilipino ni Willita A. Enrijo)
At ngayon,sinasabi ko na hayaan mong ipakita ko ang isang anyo na dapat mabatid o hindimabatid tungkol sa ating kalikasan: Pagmasdan! May mga taong naninirahan sayungib na may lagusan patungo sa liwanag na umaabot sa kabuuan nito. Sila’y naroroonmula pagkabata, at ang kanilang mga binti at leeg ay nakakadena kung kaya’thindi sila makagalaw, hadlang ito sa pagkilos pati ng kanilang mga ulo . Sa di kalayuan,sa taas at likod nila ay may apoy na nagliliyab, sa pagitan ng apoy at mga bilanggo may daangpapataas. Kung ang paningin mo ay dadako sa mababang pader nito,maihahalintulad ito sa isang tabing na pinagtatanghalan ng mga puppet.
Nasilayanko.
Atnasilayan mo rin ba ang mga taongdumadaan sa pagitan ng mga dingding na may dala- dalang mga monumento at larawan ng mga hayop na likha sa kahoy at bato?Ang iba sa kanila ay nagsasalita, ang iba ay tahimik. Naipakita mo sa akin ang kakaiba nilang imahe. Sila ngaay kakaibang mga bilanggo.
Katuladnatin, ang tugon ko, na ang tanginilang nakikita ay pawangsarili nilang mga anino?
Totoo, angsabi niya, paano nila makikita ang ano man kung hindi sila pinahihintulutanggumalaw maging ang kanilang mga ulo? At may mga bagay na dapat lamang dalhin saparaang dapat lamang makita ng mga anino? Oo, sabi niya. At kung nakaya nilanghindi sumang-ayon sa isa’t isa, hindi ba nila ipinalalagay na sila ay tumutukoyng kung ano pa man para sa kanila?
Tunay nga.
At sa higit pang pagpapalagay na ang mgabilanggo ay may alingawngaw mula sa ibang dako, hindi ba nila natitiyak na baka guniguni lamang ito ng isang dumaan atmay ipinagpapalagay tungkol sa pinagmumulan ng tinig?
Walangtanong-tanong, ang tugon.
Sa kanila,ang sabi ko, ang katotohanan ay walang kahulugan kundi ang anino ng mga imahe.Iyan ang tiyak. Ngayon, balikan muli natin kung ano ang likas na magaganap kungsakaling ang mga bilanggo ay maging malaya at di maaabuso sa kanilang pagkakamali.Sa una, kung ang isa sa kanila ay mapalalaya at biglang tumayo, lumingon,lumakad at tumingin patungo sa liwanag. Magdurusa sa sobrang sakit. Ito mismoang magpapalungkot sa kaniya. Gayundin hindi niya makikita ang dati niyangkalagayan sapagkat ang tanging nakikitaniya ay mga anino lamang. Pagkatapos isaisip, tinuran ng isa na ang kaniyang nakita noonguna ay guniguni lamang, ngunit ngayon, siya ay papalapit na sa pagkatao.Nakikita niya, mayroon na siyangmaliwanag na pananaw- ano ang magiging tugon niya?
O kaya’y,maaari mong isipin na ang kaniyang guro ay nagtuturo ng mga bagay na dapat niyalamang kilalanin. Hindi ba siya nagugulumihanan? Hindi kaya siya mahumaling na ang anino nakaniyang nakita noong una ay mas tunaykaysa mga bagay na nakikita niya sa kasalukuyan?
Malayongkatotohanan.
At kungsiya ay napilitang tumingin nang diretso sa liwanag, wala ba siyang nararamdamang sakit upang siya’y magkubli sanakikitang bagay? Kaniya bang aakalain na siya ay nasa katotohanang masmaliwanag kaysa mga bagay na nakikita sa kasalukuyan?
Totoo, angsabi niya.
At kungipinalalagay pang muli na siya ay atubiling hinila pataas sa matarik atbako-bakong daan hanggang sapilitan siyang makarating sa harap mismo ng araw,hindi ba siya mahihirapan at magagalit? Kapag nilapitan niya ang liwanag, ang kaniyangmga mata ay maaaring masilaw at hindi niya magagawang makita ang mga bagay-bagaysa kasalukuyan - ang katotohanan.
Hindi munasa kasalukuyan, sabi niya.
Kailangangmahirati ang kaniyang paningin sa dakong itaas ng mundo. At makita niya nangmaliwanag ang mga anino, kasunod ay ang repleksiyon ng tao at iba pang bagay sa tubig, at ang mismong mgabagay. Pagkatapos, tititig siya sa liwanag ng buwan at mga bituin, at samaningning na kalangitan; at kaniyang makikita ang ulap at mga bituin sa gabinang mas maningning kaysa liwanag ngaraw na hatid ng umaga.
Tiyak.
Higit salahat, magkakaroon siya ng kakayahang makitaang araw, hindi lamang ang repleksiyon niya sa tubig kundi makikitaniya ang sarili sa kinaroroonan, athindi sa iba pa man, at siya ay makapagninilay-nilay kung sino siya.
Tiyak.
At siya aymakararating sa pagtatalo na siya mismo ay naglaan ng panahon. At ang gumagabaysa lahat ng ito ay yaong nakikita sa mundo, na naging dahilan upang siya at angkaniyang kapwa ay masanay sa pagtitig.
Maliwanag,sabi niya, una niyang makikita ang liwanag pagkatapos ang dahilan tungkol sakaniyang sarili. At kung maalala niya ang dating tahanan, at ang karunungan sayungib pati ang mga kapuwa bilanggo, hindi ba niya maipalalagay na mapaliligayaniya ang sarili sa pagbabago at kaawaan na lamang sila?
Tiyak attumpak.
At kungsila ay nasanay na sa pagtanggap ng mga karangalan sa kung sino sa kanila ang mabilisna makapuna sa pagdaan ng mga anino at makapagsabi kung sino ang nakaranasniyon dati? Kung sinuman ang makapagpapasiya nang mahusay para sa kinabukasan,sa iyo bang palagay sino ang makapag-iingat sa tinatawag na dangal atkaluwalhatian? O kaya’y kainggitan ba ang may taglay nito? Hindi ba niya babanggitinang tinuran ni Homer.
“Masmabuting maging mahirap na alipin ng dukhangpanginoon.” At matututuhang tiisin ang mga bagay kaysa isaisip angkanilang ginagawa at mamuhay katulad ng kanilang gawi?
Oo, angsabi niya. Sa palagay ko ay pipiliin niyang magtiis kaysa aliwin ang mga huwadna akala at mabuhay sa kahabag-habag na kalagayan.
Paramakatiyak, sabi niya.
At kungmayroon mang paligsahan, at kailangan niyang makipagtagisan sa pagsukat sa mgaanino kasama ang mga bilanggo na kailanman ay di nakalaya mula sa yungib. Sasandaling ang paningin ay nananatiling mahina, at bago ito maging matatag (maydapat isaalang – alang sa panahon na kakailanganin upang makamit ang bagongkalagayan ng paningin) hindi ba siya katawa-tawa? Sasabihin ng tao sa kaniya naang pagpunta at pagdating niya nang wala ang mga paningin ay mas mabuti nahindi na lamang isaisip ang pag-unlad. At kung sinuman ang sumubok na palayainang iba at gabayan patungo sa liwanag;hayaang hulihin ang nagkasala at dalhin nilasa kamatayan.
Walangtanong, ang sabi niya.
Ito angkabuuan ng alegorya, ang sabi ko; maaarimong dagdagan mahal kong Glaucon ang mgadating katuwiran. Ang bilangguan ay mundo ng paningin, ang ilaw ng apoy ay angaraw. Hindi mo ako mamamali kung ipakakahulugan mo na ang paglalakbay papataasay maging pag-ahon ng kaluluwa patungosa intelektuwal na mundo batay sa mahina kong paniniwala. Aking ipinahahayag, ito ay batid ng Diyos magingtama man o mali. Ngunit tunay man o huwad, ang aking opinyon sa mundo ngkarunungan ay ito, ang ideya ng kabutihan ay nananatili sa huli at matatagpuan lamangnang may pagpupunyagi; at kapag ito’y natagpuan, ang lahat ng bagay na magandaat tama sa daigdig at ang pangunahing pinagmumulan ng dahilan at katotohanan ay yaong sinumangmay kapangyarihang kumilos nang may katuwiran sa publiko o pribadong buhay.Samakatuwid kailangan na ang kaniyang mga mataay may matibay na tuon para sa mga bagay na ito.
Sumasang-ayonako, sabi niya, hanggat may kakayahan akong maunawaan ka.
At ang sabiko, huwag kang magtaka sa iba na may magandang pananaw na ayaw man langmagbahagi para sa kapakanan ng tao; parasa kanilang kaluluwa sa itaas ng mundo ay madali lamang kung saan sila’ynaghahangad na manirahan; magiging likas ang kanilang paghahangad, kung angating alegorya ay mapagkakatiwalaan.
Oo, tunayna likas.
At mayroonbang bagay na nakapagtataka sa mga taong nakadaan mula sa banal napagninilay-nilay patungo sa makasalanan nilang kalagayan o gumawa ng labag sakagandahang-asal? Samantala, habang ang kaniyang mga mata ay kumukurap bagosiya mahirati sa kadiliman, siya ay mapipilitang lumaban sa korte o sa ibanglugar, tungkol sa anino ng imahe ng katarungan at magpupunyaging maunawaan nang ganap angkatarungan.
Anuman,ngunit kamangha-mangha ang kaniyang tugon.
Sinumanang may wastong pag-iisip ay mababatidna ang pagkalito ng mga paningin ay dalawang uri o nanggaling sa dalawangdahilan, maaaring mula sa paglabas ng liwanag o patungo sa liwanag. Kapagnakita niya na sinuman na may pananaw na magulo at mahina ay masasabing hindipa handang humalakhak. Una niyang itatanong kung ang kaluluwa ba ng tao aymaghahatid nang maliwanag na buhay? O kaya’y maglalapit mula kadiliman patungo sa araw na labis nanakasisilaw? At kaniyang bibilangin ang maligayang kalagayan niya, at siya aymaaawa sa iba, o kung nasa isipan man niyang pagtawanan ang kaluluwa nananggaling mula ilalim patungo sa liwanag, mayroon pang mga dahilan bukod ditokaysa mga halakhak na bumati sa kaniya at bumalik mula sa itaas ng liwanagpatungo sa yungib.
Iyan, angsabi niya na dapat itangi.